Biz Farkındayız, Ya Onlar?
Mobbing Nedir?
Mobbing ya da Türkçe karşılığı olarak bezdiri, bir kimsenin ya da bir grup insanın, bir kimseye veya başka bir gruba karşı baskı, kuşatma, sözlü taciz, rahatsız edici davranışlarda bulunma ve sıkıntı verme olarak tanımlanabilir. Mobbingi en iyi ifade eden anlamıyla yıldırma ya da iş yerinde psikolojik terör olarak ifade edebiliriz.
Hangi Davranışlar Mobbing Olarak Nitelendirilebilir? Mobbing iş hayatında farklı şekillerde kendini gösterebilir. Bazen doğrudan ya da dolaylı olarak hakarete maruz kalmak, bazen de aşırı iş yükü, bazı durumlarda ise kişiye kapasitesinin çok altında, önemsiz bir iş verilerek değersizleştirme şeklinde ortaya çıkmaktadır. Özet olarak aşağıdakidavranışlar SÜREKLİLİK arz ettiğinde mobbinge konu olabilmektedir. ● Sözlü ya da işaretle hakaret. (Ayrıca hakaret davasına konu olabilir.) ● Aşırı iş yükü, ● Kişinin kapasitesinin çok altında iş verilmesi (Değersizleştirme), ● Grup içerisinde dışlama (Selam vermeme-almama, yok sayma), ● Görüşme taleplerinin sürekli olarak geri çevrilmesi (Diyalog kurmama), ● Görev yeri değişikliği ile tehdit etme, ● Soruşturma açmak ile tehdit etme, ● İşyerinin kısa aralıklarla değiştirilmesi, ● Mesai saatleri dışında sürekli iş ile ilgili telefon açma, SMS ve e-mail atma, ● Siyasi görüş, dini inanç, sendika üyeliği, ideolojik yaklaşımı nedeniyle ötekileştirme, ● Alaycı tavırlar ve dedikodu, Bu saydıklarımız örnekseme mahiyetinde olup daha birçok davranış mobbinge konu olabilmektedir.Bu davranışları gerçekleştiren kişinin amacı, karşısındaki kişiyi etkisiz kılmak ve psikolojik olarak himayesi altına almaktır. Mobbing Yapanların Kişilik Özelikleri Nelerdir? Mobbing yapan kişilerin ortak özeliklerini şöyle sıralayabiliriz. ● Kişiliklerini -anormal denebilecek bir şekilde- sosyal karşılaştırmalara dayandırarak belirlerler. ● Hedef aldıkları kişi ile kendisini sürekli karşılaştırırlar. ● Hedef aldığı kişilerin kişiliğine ve mesleki onuruna ağır eleştiride bulunurlar. ● Bu kişiler genel olarak ilgi açlığı çekenler, övgüye aşırı muhtaçtırlar ve şişirilmiş bir egoları vardır. ● Kolektif akla önem vermezler, alınan kararların sonucunun iyi olması durumunda başarının kendi eseri olduğuna inanılar. Ancak sonuç kötüyse daima suçlayacak birilerini bulurlar. Mobbinge Maruz Kaldığını Düşünen Kişi Ne Yapmalıdır? Mobbingden söz edebilmek için sistematik ve sürekli devam eden bir baskı olmalıdır. Münferit tartışmalar, ani davranışlar mobbinge vücut vermezler. Ayrıca cinsel taciz, fiziksel şiddet de mobbinge vücut vermez, ancak bu davranışlar TCK anlamında suç teşkil ettiği için sistematik olamasa dahi maruz kalanın şikayeti üzerine ya da öğrenilmesi durumunda re’sen Savcılık tarafından soruşturma ve kovuşturma başlatılır. Mobbinge karşı hukuki birçok yaptırım öngörülmüştür. Mobbinge uğrayan kişi –ispat etmek koşuluyla- sözleşmesini haklı sebeple feshedebilir, şartları mevcutsa maddi/manevi tazminat talep edebilir. Mobbing özel sektörde olduğu kadar kamusal çalışma alanında da karşımıza çıkmaktadır. Çalışanlar tarafından ‘’Mobbing Davası’’ olarak nitelendirilen bir dava türü Türk Hukukunda bulunmamaktadır. Bunun yerine fiilin veya eylemin niteliğine göre aşağıda yer alan suçlardan biri veya birkaçı işlenmiş olabilir. Her ne kadar ‘’mobbing davası’’ olarak adlandırabileceğimiz bir ceza davası olmasa da mobbinge maruz kalan kişi maddi ve manevi tazminat davası açarak yaşadığı elem, üzüntü, keder veya psikolojik bunalım nedeniyle tazminat isteminde bulunabilir. Ancak belirtmek gerekir ki yine bu dava mobbing davası olarak adlandırılmaz, mobbing nedeniyle açılan bir tazminat davasıdır. Mobbing yapan kamu görevlisi TCK m.117’de yer alan ‘’İş ve Çalışma Özgürlüğünün İhlali Suçunu’’, TCK m.257’de yer alan ‘’Görevi Kötüye Kullanma Suçunu’’ ve TCK m.94’de yer alan ‘’İşkence Suçunu’’ davranışın niteliklerine göre işleyebilir. ● İş ve çalışma özgürlüğünün ihlali suçunda mağdurun şikayeti üzerine fail hakkında 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası veya adli para cezasına hükmolunur. ● Görevi kötüye kullanma suçunun işlenmesi halinde fail hakkında 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. ● İşkence suçunun işlenmesi halinde fail hakkında 3 yıldan 12 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Mobbing'de Dikkat Edilmesi Gerekenler Kamu kurumlarında çalışma hayatını düzenleyen birçok mevzuatta yöneticilerin, maiyetindeki memurlara hakkaniyet ve eşitlik içinde davranmasını gerekmektedir. Diğer taraftan kamu çalışanlarıamirler tarafından kendisine verilen görevleri yerine getirmekle yükümlü ve görevlerinin iyi ve doğruyürütülmesinden amirlerine karşı sorumludurlar. Mobbinge maruz kaldığını düşünen çalışan kanun ve yönetmeliklerde belirtildiği üzere amirleri veyakurumları tarafından kendilerine uygulanan idari eylem ve işlemlerden dolayı şikâyet ve dava açma hakkına sahiptirler Bu bağlamda; Mobbinge maruz kaldığını düşünen çalışan idari yoldan denetim ve soruşturma için bir üst amire başvurabileceği gibi doğrudan savcılığa suç duyurusunda da bulunabilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus –mobbingde yanılgıya- düşmemektir. Mobbing genelde dış dünyada cismani olarak varlık göstermeyen söz ya da davranışlardan oluştuğundan ispat edilmesi güç bir olgudur. Bu nedenle ispat edilememesi halinde haksız şikayet ve başvurudan mağdurun yeni bir mağduriyet yaşaması da olasıdır. Burada bu davranışlar kişinin sübjektif yaklaşımları olduğu için genellikle ispatlanması oldukça güç olgulardır. Bu tür davranışlara maruz kalanların belge delili elde etmeye çalışmaları yani yazı, sms, e-mail vb. iletişim araçları ile yapılan baskıyı belgelendirmeleri yerinde olacaktır. Değerlendirme Sonuç olarak özellikle iş hayatımızda karşımıza çıkan ve çalışanlardan sıklıkla duyduğumuz ‘’mobbing’’ kavramı, insan onuruyla bağdaşmayacak davranışların bireyler üzerinde uygulanmasıdır. Maalesef birçok yönetici yaptığı davranışların mobbing kapsamına girdiğinin farkında bile değildir. Kendi iç dünyasında bu yanlış tutum ve davranışını “işinin bir gereği” olarak görmektedir. Ancak günümüzde mobbing tanımının giderek bilinir hale gelmesi ve çalışanların bu anlamda bilinçlenmesiyle birçok yönetici ciddi yaptırımlarla karşılaşmaktadır. Bu nedenle yazımızın dikkatli bir şekilde okunması hem çalışanlarımız için hem de yönetici kademesinde yer alan kişiler için faydalı olacağını düşünüyoruz. Sonuç olarak tekrar belirtmek isteriz ki; Adil Haber-Sen olarak, çalışma hayatımızda hangi görevi hangi ünvanla yürütürse yürütsün, hiçbir çalışanın mobbinge maruz kalmaması için gerekli her türlüçalışmayı yapacağımızın, mesai arkadaşlarımızı bu konuda bilgilendireceğimizin ve mobbinge maruz kaldığını düşünen mesai arkadaşlarımıza her türlü hukuki desteği vereceğimizin bilinmesini isteriz. Mobbing Farkındalık Haftasına İthafen…
Yazan: Kenan Arık